PIERRE OZER

Sexy is het onderwerp al lang niet meer en toch trok premier Van Rompuy het dossier met nadruk naar zich toe. Want een menselijke tragedie is het wél en de nood is hoog. Honderden sans-papiers schuilen in schabouwelijke omstandigheden op universitaire campussen, tienduizenden anderen zijn er amper beter aan toe. De Gentse prof Eva Brems van het Centrum voor Mensenrechten, de Antwerpse sociologe Bea Cantillon en een indrukwekkende reeks academici trekken aan de alarmbel. Nog maar eens: 'De tijd verloopt en de regering doet niets.'

Het regeerakkoord van 18 maart 2008 voorzag een regularisatie van de mensen zonder papieren en definieerde daarvan de verschillende modaliteiten (waaronder de langdurige procedure en de duurzame lokale verankering). Het regeerakkoord kondigde een nieuw beleid aan inzake het verblijf van vreemdelingen: voortaan zou het voor personen geklemd in een statuut van juridisch en sociaal niet-bestaan mogelijk gemaakt worden om uit de clandestiniteit te stappen.

Het uitblijven van politieke beslissingen heeft de sans-papiers er al toe gebracht om hongerstakingen te voeren, en om, in de zomer van 2008, nog gevaarlijker acties te ondernemen, zoals het zich installeren in de hoogste cabines van kranen op bouwwerven. De tussenkomsten van vele actoren uit het middenveld hebben gelukkig geleid tot een beperking van het aantal wanhoopsdaden.

- Het schuldig verzuim van de regering om hulp te bieden aan personen in nood.

De tijd verloopt en de regering doet niets. Vandaag bezetten honderden mensen zonder papieren lokalen in een aantal universiteiten (ULB, VUB, UCL, UGent). Op die manier eisen zij publiekelijk hun recht op een regulier verblijf op. Die acties strekken er op vreedzame wijze toe hun eisen op de politieke agenda te houden en te herinneren aan de in het regeerakkoord gemaakte beloften. Zonder menselijke drama's tijdens de uren van hoge kijkdichtheid blijven de acties afwezig in de media. Meteen oefenen ze geen druk uit op de regering. Daarom zijn sommige mensen zonder papieren in hongerstaking gegaan. Tegenover de onverschilligheid lijkt dat hen de enig mogelijke actie om - als niet-burgers en politiek onbestaanden - in de politieke ruimte binnen te breken. Dit 'wapen van de armen', ondemocratisch in de ogen van degenen die hun stem niet willen horen, is misschien niet het meest legitieme. Maar het lijkt hen wel het enige dat hen uit de schaduw kan halen. De hongerstakende mensen zonder papieren zetten hun leven op het spel en beschadigen hun fysieke en mentale integriteit enkel en alleen opdat de regering en de bevolking aandacht zouden geven aan hun toestand.

- Een clandestiniteit die de economie op schandelijke wijze verrijkt.

De laatste jaren hebben sommige sans-papiers - met of zonder hongerstaking - voorlopige verblijfsvergunningen verkregen. Maar eens de periode van drie maanden voorbij is, worden ze opnieuw sans-papiers en begint de cirkel opnieuw.

De politieke impasse leidt tot toestanden die ver onder de grens van de menselijke waardigheid duiken. Het grootste aantal asielzoekers komt in België aan na een gevaarlijke reis vol afgrijzen, geweld en onzekerheid. Ten aanzien van hen blijkt de staat niet eens meer bij machte om zijn eigen regels toe te passen. Bij gebrek aan plaats in de daartoe voorziene opvangcentra dwalen zij door de steden. Vele sans-papiers die potentieel voor regularisatie in aanmerking komen, leven in clandestiniteit terwijl anderen worden opgesloten met het oog op uitzetting. Vele sans-papiers werken in ons land, dikwijls in zeer laag gewaardeerde banen in de landbouw, als huispersoneel of in de bouwsector. Stilaan vormen ze een 'infra-arbeidsmarkt' die karakteristiek is voor wat de antropoloog Emmanuel Terray de 'plaatselijke delocalisatie' noemt: de invoer van de voorwaarden van de 'derde wereld' in onze eigen samenleving, die van de 'eerste wereld'.

- De staat is een fabriek van mensen zonder papieren.

In hun dagelijks leven worden de mensen zonder papieren niet als rechtssubjecten behandeld. Hun statuut is getekend door willekeur, niet alleen van privépersonen als werknemers, eigenaars en verhuurders, maar ook van de instellingen en overheden, en dus van de staat. De sans-papiers zijn inderdaad een product van onze instellingen: ze bestaan als dusdanig alleen maar omdat de staat in gebreke blijft als gevolg van trage procedures, incoherente regelgeving en de angst voor een werkelijk onthaalbeleid. De complexiteit van het leven leidt ertoe dat er dan weer andere personen hun verblijfsrecht verliezen en opnieuw sans-papiers worden. Anderen nog, die clandestien in België toekwamen, durven niet uit de clandestiniteit te treden ondanks hun jarenlange aanwezigheid op 'onze' arbeidsmarkt.

Het ontbreken van een duidelijk en coherent migratiebeleid is schadelijk voor de staat zelf en zijn geloofwaardigheid. De onsamenhangendheid van dit 'beleid' kwam pijnlijk tot uiting bij de landuitzetting van de Equatoriaan Rothman Salazar in 2008, die daarna terugkwam met een studentenvergunning.

- Regulariseren om de democratie te versterken.

Wij walgen van de electorale afwegingen die het heersende niet-beleid openlijk begeleiden. Onder het voorwendsel extreem rechts de pas af te willen snijden, voeren de partijen thans de politiek die ze beweren te willen verhinderen. Wij weigeren dit gebanaliseerde politieke cynisme dat ten koste gaat van de meest kwetsbaren in onze samenleving. Zowat overal in Europa bedreigt dit cynisme de grondslagen van onze democratieën. De verdediging van het lot van de sans-papiers is eveneens een verdediging van onze eigen vrijheden. Het is de hoogste tijd om een einde te maken aan de oorlog tegen de mensen zonder papieren.

Wij vragen met aandrang aan de politici die hun verkiezingscampagnes aanvatten, om de wanhoopssituatie van de sans-papiers niet op een xenofobe wijze uit te buiten en, integendeel, aan de kiezers te tonen dat het mogelijk is om complexe menselijke problemen op een juiste en gevoelige manier aan te pakken. Het vinden van collectieve oplossingen die de waardigheid van elk individu respecteren, is immers de kern zelf van politiek in een democratische rechtsstaat.

Wij vragen aan de regering om binnen de kortst mogelijke termijn, en alleszins vóór de verkiezingen van juni, de nodige maatregelen te treffen om uit de huidige impasse te stappen die absoluut mensonwaardig is. Wij eisen een duurzame regularisatiepolitiek met duidelijke en gastvrije criteria, die zou bijdragen tot het herstel van de rechtszekerheid, het vertrouwen in het democratisch systeem en het respect voor de menselijke waardigheid. Er bestaat heel wat universitair wetenschappelijk onderzoek in die zin: het staat ter beschikking en ter inspiratie van de politieke verantwoordelijken.

Meer dan 500 personeelsleden ondertekenden deze platformtekst van het Universitair (en Hogescholen) steuncomité. Onder hen: Mateo Alaluf (ULB), Eva Brems (UGent), Bea Cantillon (UAntwerpen), Yves Cartuyvels (FUSL), Jenneke Christiaens (VUB), Eric Corijn (VUB), Jean De Munck (UCL), Wim Distelmans (VUB), René Foqué (KU Leuven), Jean-Louis Genard (Cambre-architecture), Corinne Gobin (ULB), Serge Gutwirth (VUB), Benoît Macq (UCL), Albert Martens (KU Leuven), Marco Martiniello (ULG), François Ost (FUSL), Rik Pinxten (UGent), Koen Raes (UGent), Andrea Rea (ULB), Peter Scholliers (VUB), Isabelle Stengers (ULB), Philippe Van Parijs (UCL).

Stop de oorlog tegen mensen zonder papieren, De Morgen, 17/03/2009, p.13.

Regulariseer nu, De Standaard, 17/03/2009, p.19.

Metro, 18/03/2009, p.5.